Dobowa ilość produkowanego i wydalanego moczu ma duże znaczenie w procesie diagnostycznym. Wzrost dobowej ilości moczu ma miejsce np. w cukrzycy, w przewlekłym zapaleniu nerek, w moczówce prostej, przy hiperadrenokortycyźmie oraz w podczas leczenia glikokortykosteroidami. Zmniejszenie dobowej ilości moczu może występować przy niewydolności krążenia, w ostrych stanach zapalnych nerek, podczas wymiotów lub biegunki.
Norma u psów 0,1 – 2 l
u kotów 0,04 – 0,25 l
Barwa
Barwa moczu może sugerować występowanie w moczu nieprawidłowych składników np:
barwników żółciowych, krwi, bakterii.
u psów i kotów prawidłowy mocz ma barwę od słomkowej do żółtej.
Przejrzystość
u zwierząt mięsożernych mocz jest przejrzysty.
Ciężar właściwy
jego wzrost może świadczyć na przykład o ostrym zapaleniu nerek, cukrzycy, gorączce odwodnieniu natomiast spadek ciężaru może świadczyć o zwyrodnieniu nerek, przewlekłym śródmiąższowym zapaleniu nerek, odmiedniczkowym zapaleniu nerek, hiperadrenokorty- cyźmie czy też o moczówce prostej.
Norma u psów 1,016 – 1,045
u kotów 1,025 – 1,060
Odczyn
Zmiana pH moczu z zasadowego na kwaśny ma miejsce przy kwasicy oddechowej i metabolicznej, ostrym zapaleniu nerek, moczówce prostej, cukrzycy, zapaleniu jelit, gorączce. Zmiana pH z kwaśnego na zasadowy ma miejsce w fosfaturii oraz w bakteryjnej fermentacji moczu.
Norma pH u psów około 6,0
u kotów około 5,5
Białko
W prawidłowym moczu białko nie występuje. Obecność białka w moczu jest patologiczna. Białko może pojawić się w moczu na przykład z powodu chorób nerek, gorączki, w stanach zapalnych dróg moczowych oraz w krwotokach z dróg wyprowadzających mocz.
Hemoglobina
Prawidłowy mocz nie zawiera hemoglobiny. Jej obecność może być spowodowana zatruciem, chorobami zakaźnymi takimi jak babeszjoza i piroplazmoza.
Krew
Prawidłowy mocz nie zawiera krwi. jej obecność jest patognomiczna dla ostrego i ropnego zapalenia nerek, zapalenia miedniczek nerkowych, skaz krwotocznych, stanów zapalnych dróg moczowych, kamicy dróg moczowych, nowotworów układu moczowego, niektórych chorób zakaźnych i pasożytniczych.
Bilirubina
Prawidłowy mocz nie zawiera bilirubiny. Jej obecność może sugerować pierwotne i wtórne schorzenia wątroby oraz dróg żółciowych a także żółtaczkę hemolityczną.
Urobilinogen
Prawidłowy mocz może zawierać niewielkie ilości urobilinogenu. Zwiększona ilość w moczu może występować w żółtaczce hemolitycznej, wirusowym i toksycznym zapaleniu wątroby oraz w marskości wątroby.
Glukoza
Prawidłowy mocz nie zawiera glukozy. Cukromocz stwierdza się przy cukrzycy, w chorobach nerek, stanach zapalnych mózgu i rdzenia kręgowego oraz na skutek zatrucia związkami chemicznymi.
Związki ketonowe
mogą występować w moczu w śladowych ilościach. Ich zwiększenie występuje w uszkodzeniach wątroby, cukrzycy, kwasicy oraz podczas głodzenia.
Badanie osadu moczu
Uorganizowane składniki osadu
Komórki nabłonka kanalików nerkowych.
Nie występują w prawidłowym moczu. Przyczyną ich pojawienia się w osadzie moczu jest kłębuszkowe zapalenie nerek, zwyrodnienie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek.
Komórki nabłonka dróg moczowych
Nieliczne komórki warstwy powierzchniowej mogą występować w prawidłowym moczu. Zwiększenie ich liczby występuje w zapaleniu miedniczek nerkowych oraz pęcherza moczowego.
Leukocyty
W osadzie moczu mogą występować pojedyncze krwinki białe. Przyczyną zwiększenia ilości krwinek białych są stany zapalne nerek i dróg moczowych.
Erytrocyty
W osadzie mogą występować pojedyncze świeże krwinki czerwone. Pojawienie się większej ilości świadczy o uszkodzeniu układu moczowego. Stopień wyługowania wskazuje na miejsce krwawienia.
Bakterie
W prawidłowym moczu nie występują. Ich obecność w moczu (prawidłowo pobranym) świadczy o infekcji toczącej się w układzie moczowym.
Wałeczki
Nie występują w prawidłowym moczu. W zależności od morfologii mogą świadczyć o gorączce, niewydolności krążenia, śródmiąższowym zapaleniu nerek, cukrzycy, ostrym zapaleniu nerek, ropnym zapaleniu nerek, posocznicy, nowotworach układu moczowego.
Niezorganizowane składniki moczu
Szczawiany wapnia
Pojawiają się w moczu w przebiegu cukrzycy, w przewlekłym zapaleniu nerek oraz kamicy szczawianowej miedniczek nerkowych lub pęcherza moczowego.
Kwas moczowy
Jest normalnym składnikiem moczu.
Fosforany amonowo-magnezowe
Pojawiają się w moczu w przebiegu zapalenia miedniczek nerkowych, zapaleniu pęcherza moczowego.
Węglan wapnia
Pojawia się w stanach zapalnych pęcherza moczowego oraz chorobach miedniczek nerkowych.
Fosforany wapnia i magnezu
występują w moczu w przebiegu nieżytowego zapalenia pęcherza moczowego.
Moczan amonu
Nie występuje normalnie w moczu. Jego obecność jest charakterystyczna dla stanów zapalnych nerek i pęcherza moczowego.
Cholesterol
Nie występuje w moczu zdrowych zwierząt. Jego obecność w może być wynikiem tłuszczowego zwyrodnienia nerek lub zapalenia miedniczek nerkowych.
Kryształy bilirubiny
Występują w osadzie moczu w przebiegu niektórych chorób wątroby.
Tłuszcz
W postaci kulek pojawia się w osadzie w niedoczynności tarczycy, cukrzycy lub przekarmieniu tłuszczem.